Sakarya Psikolog, Sakarya Psikoloji, online terapi

AKILCI DUYGUSAL DAVRANIŞ TERAPİSİ

Akılcı Duygusal Davranış Terapisi nedir?

Akılcı duygusal davranışçı terapi (ADDT) kuramını Albert Ellis (1913-2007) geliştirmiştir. Ellis’in ADDT’yi geliştirmesindeki temel etken, psikanalizin edilgen olması ve yavaş ilerlemesidir. ADDT ortaya atıldığı ilk sıralarda ‘Akılcı terapi’ olarak adlandırılmıştır. Ellis 1961 yılında yaklaşımın duygusal yönünü vurgulamak üzere kuramın adını Akılcı duygusal terapi olarak yeniden adlandırmıştır (Murdock, 2019).

 

İnsana Bakış

ADDT, insanların temelde iyi ve kötü yönelimlerinin doğuştan var  olduğunu savunmanın yanı sıra insan doğasına nötr bir açıdan bakar. Bu düşünceye göre insanlar bünyelerinde zıt duyguları barındırır.

 

Akılcı Duygusal Davranış Terapisi Temel Kavramları

 

  • A-B-C Kişilik Kuramı: A-B-C kişilik kuramı, ADDT ekolü için adeta iskelet niteliği taşır çünkü kuramın geneli bu kavram üzerine inşa edilmiştir. ABC burada Antedecent, Belief ve Conclusion kelimelerinin ilk harflerinden oluşturulmuştur. Türkçe’ye çevrildiğinde ise sırasıyla, harekete geçiren , inanç ve sonuç olarak karşımıza çıkar (Murdock,2019).
    • A; Bir durum, olay veya kişinin herhangi bir davranışıdır. B; Kişilerin tüm bu durumlar sonucunda sahip olduğu düşünce, inanç ve algılarıdır. C; Bunlar sonucunda oluşan kişinin duygu ve davranışlarıdır.
    • ADTT, mevcut danışanlara kişinin sahip olduğu düşünce, inanç ve algıları (B) gösterip bunların yerine daha işlevsel olan inanç ve düşünceleri kazanmalarına yardımcı olmaya çalışır.
  • İnançlar: İnançlar bizim kendimize söylediğimiz veya bizim için özel anlamları olan sembollerdir. ADDT kuramına göre akılcı ve akılcı olmayan inançlar olmak üzere iki tür inanç mevcuttur (Murdock,2019).
    • Akılcı İnançlar: Bu inançlar bizim tercih ve isteklerimizi simgeler. Aynı zamanda belirlediğimiz hedeflere ulaşmak için bizlere yardımcı olur.
    • Akılcı Olmayan İnançlar: Akılcı olmayan inançlar ise ciddi anlamda katıdır. Akılcı olmayan inançlara göre kesinlikle olması gereken veya kesinlikle olmaması gereken durumlar vardır. Bu inançlar akılcı inançların tam aksine ulaşmak istediğimiz hedeflere gitmemizi engeller niteliktedir. Ellis, temelde üç adet akılcı olmayan inanç olduğunu söyler. Bunlar:
      • Kişinin Kendisine Dayatmaları: Bu inanca göre kişi her ne olursa olsun daima en mükemmeli yapması gerektiğini düşünür. Aksi bir durum olduğu zaman ise kişi kendini yetersiz ve değersiz görmeye başlar.
      • Başkalarına Karşı Dayatmaları: Burada ise kişi düşüncelerini kendisinden alıp diğer insanlara yöneltir. Kişi diğer insanların her zaman nazik, düşünceli ve dürüst olması gerektiğini düşünür aksi olduğunda ise “onlar her zaman kötü insandır” düşüncesi hakimiyet kurmaya başlar.
      • Yaşama İlişkin Dayatmaları: Son olarak bu inançta ise kişi hayatın tüm koşullarının iyi olması gerektiğini düşünür.
    • Amaçlar: İnsanların ortak özelliği amaçlı bir varlık olmalarıdır ve kişilerin sergilediği davranışlar ise amaçları etrafında şekillenir.
    • İnsanın Değeri ve Kendini Koşulsuz Kabul: İnsanın kendisi ile davranışı tamamen ayrı şeylerdir. Bireyin davranışı kötü diye bireye kötü diyemeyiz. Birey kötü bir davranış sergilediğinde, kötülüğü bireye değil davranışa yüklememiz insan doğasına daha uygundur. Davranışı ve bireyi ayrı ayrı değerlendirmek daha akılcıdır.
    • İkincil Rahatsızlıklar: A-B-C döngüsünün tekrar etmesi durumudur. Yaşanan bir sonucun, yeni bir olaya dönüşmesidir.
 

Danışan ve Danışman Rolleri

            ADDT’de danışmanın rolünü Ellis’in şu sözüyle çok rahat bir şekilde açıklayabiliriz: “Eğer terapistler dürüst, doğrudan ve aktif olurlarsa danışanlarıyla çok daha iyi sonuçlar alacaklardır. Ama hepsiyle değil!” (Ellis,1994a, s.54). ADDT danışmanı aynı zamanda iyi bir öğretmen olmalıdır (Murdock, 2019).

 

Terapötik Teknikler

Aşağıda ADDT’de kullanılan bazı tekniklere yer verilmiştir.

  • Bibliyoterapi: Genellikle danışanlara Ellis’in birbirinden farklı formlardaki yazıları okuma ödevi olarak verilir.
  • Terapi Seanslarını Kaydetme: Alınan terapi seanslarının kaydı, bir sonraki seansa kadar gözden geçirilip değerlendirilmesi için danışanlara verilir. Bu sayede danışanlar seans kayıtlarını sonrasında dinledikleri zaman hem seansta konuşulanları unutmayacak hem de konuşulanları daha da içselleştirebilecektir.
  • Rol Oynama: Danışanların terapiye gelmelerine neden olan pratik problemlerini çözmek için rol oynama tekniğinden yararlanılabileceğini belirtmektedir. Ayrıca akılcı olmayan inançları bulabilmek için danışandan fonksiyonel olmayan sonuçlarla ilgili sahneyi yaratarak oynaması istenip bundan yararlanılabilir (Murdock, 2019).
  • Beceri Eğitimi: Bazen danışanlar doğru inançlara sahip olsalar bile, yine de onların amaçlarına ulaşmalarını engelleyen bazı yetersizlikler vardır. ADDT terapistleri, danışanlarına atılganlık eğitimi veya sosyal ya da kişilerarası beceri eğitimi verme konusunda hiç tereddüt etmezler.
  • Yerinde Duyarsızlaştrıma: Bu teknik, davranışçı terapiden ödünç alınmıştır. Yerinde duyarsızlaştırma tekniğinde danışandan korktuğu bir sahneyi yaşaması istenir bu teknikte tekrarlar oldukça önemlidir.
 

Değerlendirme: ADDT alanında uzman terapistler değerlendirme aşamasını sürece yaymanın daha doğru olduğunu düşünmektedirler. Bunu destekleyen düşünce ise “terapistin ilk işi tanı koymak değil ilişki kurmak olmalıdır” şeklindedir. Değerlendirmedeki temel amaç ise danışanın akılcı olmayan inançlarını belirlemektir.

 

Kurama Yapılan Eleştiriler

ADDT’nin zeka düzeyi yüksek olanlara hitap ettiği, belli bir eğitim düzeyi ve zekanın altında olan danışanlar için yeterince faydalı olmadığı iddia edildiği için bu kuram yıllar boyunca büyük eleştirilere maruz kalmıştır (Murdock, 2019).

KAYNAKÇA

(2019). Akılcı Duygusal Davranış Terapisi. Murdock içinde, Psiokolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları (s. 274-313)

Akın, R.Şahin(Ed.) Psikolojik Danışma Kuramları İstanbul: Renk Matbaası (2014)

Akın, A. (2009). Akılcı duygusal davranışçı terapi odaklı grupla psikolojik danışmanın psikolojik iyi olma ve öz-duyarlık üzerindeki etkisi.

Share on facebook
Share on twitter
Share on linkedin
Share on pinterest
Share on whatsapp

Yorum Gönderin

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bizi Arayın
Sohbete başla.
Yardıma mı ihtiyacınız var?
Merhaba, size nasıl yardımcı olabiliriz?