KABUL VE KARARLILIK TERAPİSİ (ACT) NEDİR?

Kabul ve karalılık terapisi, bir üçüncü kuşak Bilişsel davranışçı terapi yaklaşımıdır. Kabul ve kararlılık terapisi, Acceptance and Commitment Therapy ifadesindeki kelimelerin baş harflerinin oluşturduğu “ACT” kelimesi şeklinde okunur.  Bu kuramın kurucusu Steven C. Hayes, kendi yaşantısından (anksiyete ve panik atak bozukluğuyla başetmek için) esinlenerek bu kuramın temellerini atmıştır. Devamında ise ACT, Kelley G. Wilso,Russ Harris ve Kirk D. Strosahl’ın katkılarıyla şekillenmiştir.

ACT’in Felsefesi

Kabul ve karalılık terapisinin felsefesine baktığımız zaman temelde işlevsel bağlamsalcılık düşüncesinin varlığını görürüz. Bu düşünceye göre davranışlar iyi ya da kötü olarak tanımlanmaz, asıl ilgilenilen şey bir davranışın işlevsel olup olmadığıdır. Hemen hemen tüm kuram bu işlevsellik kavramı üzerine kurulmuştur.

Dışarıdan gelen olumsuz durumlardan kaçmaya çalışmak çoğu zaman işe yarasa da aynı durum içsel yaşantılarımız söz konusu olunca pek de işe yaramayacaktır çünkü buradaki asıl problem o yaşantıların olması değil, o yaşantıları kontrol etme çabamızdır. Buradan çıkaracağımız sonuca göre ACT olumsuz yaşantıları onarmaya çalışmaz; onlarla içtenlikle temas etmeyi ve verdikleri rahatsızlıklarla beraber hayatımızda yer açmamız gerektiğini vurgular. (Hayes, 2021)

Kabul ve Kararlılık Terapisinin Amacı

Kabul ve karalılık terapisinde temel amaç, danışanların anlamlı bir hayat sürmelerini sağlamaktır, aynı zamanda danışanların kendi hayatlarının sorumluluğunu  almaları gerektiğini ifade etmektedir. Kabul ve karalılık terapisinde kritik olan nokta ise mevcut problemleri yok etmeye çalışmak değildir. Asıl yapılması amaçlanan şey mevcut problemlerin varlığını kabul edip buna uygun bir hayat yaşatmaktır.

Act’in Temel Altı Süreci

• Kabul: Kabullenme çoğunlukla aktif bir süreçtir, temelinde içsel düşünceleri ve duyguları değiştirmek ya da görmezden gelmek yerine onların gerçekleşmesine izin vermek vardır.
• Bilişsel Ayrışma: Bilişsel ayrışma, kişinin mevcutta birleşmiş olduğu içsel düşüncelerinden kendisini ayırma sürecidir.
• Bağlamsal Benlik: Bağlamsal benlik kavramı kişinin kendisi hakkındaki düşüncelerini davranışlarından bağımsız olarak görmeyi ele alır.
• Anda Olmak: Kabul ve kararlılık terapisi, danışanların etrafına karşı dikkatli olmasını ama bu aşamada kişinin duygu ve düşüncelerinden arınık bir şekilde dikkatini sürdürmeyi öğrenmesi için çaba gösterir.
• Değerler: Değerler kısmında ise asıl amaç kişinin hayatında nelerin önemli olduğunu ortaya çıkarmaktır. Temelde kişinin nasıl bir hayat sürmek istediği ile ilgilidir.
• Değer Odaklı Davranışlarda Kararlılık: Burada üzerinde durulan önemli nokta kişinin hayatını daha zengin ve dolu kılan değerlere uygun kararlı eylemlerde bulunmasıdır.

Kabul ve Kararlılık Terapisinde Terapistin Rolü

Bu terapide , terapist pasif bir rolden ziyade aktif bir role bürünür özellikle kullandığı metaforlar ile kendi varlığını sürekli danışana hatırlatır ve bu sayede içinde bulunulan zamanın daha işlevsel geçmesine yardımcı olur. Terapist, danışanın hangi davranışının kişisel değerlerine uyduğunu anlamasına yardımcı olduğu gibi hangi davranışın değerlere uymadığının kavranmasına da yardımcı olabilir.

Kabul ve Kararlılık Terapisi Hangi Alanlarda Kullanılabilir?

Obsesif kompulsif bozukluk, depresyon, öfke yönetimi, stres yönetimi, kaygı bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, yeme bozuklukları, madde/alkol bağımlılığı gibi durumlarda kabul ve kararlılık terapisinin etkili olduğu araştırmalar sonucunda kanıtlanmıştır (Hayes, 2021).